6 απαντήσεις για την θεραπεία της Ασκοσφαίρωσης

Η ασκοσφαίρωση είναι μια ασθένεια που μετατρέπει τον γόνο σε μορφή γύψου. Προσβάλλει τα μελίσσια το φθινόπωρο, το καλοκαίρι και γενικότερα τις περιόδους με έλλειψης νεκταροέκκρισης. Δεν είναι σοβαρή ασθένεια και αντιμετωπίζεται εύκολα αρκεί ο μελισσοκόμος να πάρει μέτρα. Διαβάστε παρακάτω ερωτήσεις μελισσοκόμων και τις απαντήσεις που δίνονται το ΑΠΘ.

Από το Εργαστήριο Μελισσοκομίας Α.Π.Θ

1.Ερώτηση...
Στο βιβλίο "Πρακτική Μελισσοκομία: Προβλήματα, Αιτίες & Λύσεις, 2001", αναφέρεται για την Ασκοσφαίρωση  ότι "σε περίπτωση που η προσβολή είναι ελαφριά, το μελίσσι αποθεραπεύεται". Πως μπορώ να καταλάβω το βαθμό του προβλήματος; Επίσης, "ο μελισσοκόμος απομακρύνει και καταστρέφει τις προσβεβλημένες και σκοτεινόχρωμες κηρήθρες ". Τα πλαίσια όμως που είναι προσβεβλημένα έχουν γόνο. Τα απομακρύνουμε ή όχι;

Απάντηση ΑΠΘ...
Η ασκοσφαίρωση είναι μία πολύ συχνά εμφανιζόμενη ασθένεια και σχετίζεται περισσότερο με το ισοζύγιο πληθυσμού – γόνου και τις χαμηλές θερμοκρασίες που μπορεί να αναπτυχθούν κατά κύριο λόγο σε μικρά και νηστικά μελίσσια. Προκειμένου ο μελισσοκόμος να βοηθήσει τέτοια μελίσσια χρειάζεται να τα «σφίξει» απομακρύνοντας κηρήθρες που δεν πατούν οι μέλισσες, να καθαρίσει τη βάση από την παρουσία μουμιοποιημένων προνυμφών και να τροφοδοτήσει σε τακτά χρονικά διαστήματα. Εάν δε συντρέχει γενετικός λόγος (ακατάλληλη βασίλισσα), στις περισσότερες περιπτώσεις τα μελίσσια αποθεραπεύονται.

Σε περιπτώσεις μεγάλης προσβολής (εμφανής παρουσία νεκρών προνυμφών εντός των κελιών του γόνου και μεγάλος αριθμός πεσμένος στη βάση) προτείνεται επιπλέον η απομάκρυνση των βαριά προσβεβλημένων πλαισίων γόνου και καταστροφή τους, αφενός για να απομακρυνθεί φορτίο του παθογόνου μικροοργανισμού και αφετέρου για να ρυθμιστεί το ισοζύγιο πληθυσμού – γόνου. Λιγότερος γόνος, περισσότερος πληθυσμός να τον φροντίσει, να τον ζεστάνει και να απομακρύνει μουμιοποιημένες προνύμφες. Προς την ίδια κατεύθυνση μπορεί να ρυθμιστεί η αναλογία με την προσθήκη πληθυσμού κάνοντας συνένωση ή προσθέτοντας κηρήθρες εκκολαπτόμενου γόνου.

2. Ερώτηση...
Από ένα μελίσσι που πάσχει από ασκοσφαίρωση τα πλαίσια που αφαιρώ αν  τα βάλω στην κατάψυξη ο μύκητας Ascosphaeraapis εξουδετερώνεται ώστε να μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε  άλλο μελίσσι χωρίς το φόβο εξάπλωσης της ασθένειας; Αν υπάρχει άλλος τρόπος ποιος είναι; Να σημειωθεί ότι η κηρήθρα είναι φρέσκοχτισμένη και εντελώς άδεια.

Απάντηση ΑΠΘ...
Η κύρια εστία μόλυνσης μετά από προσβολή από Ασκοσφαίρωση είναι οι μουμιοποιημένες προνύμφες και ιδιαίτερα οι μαύρες οι οποίες μπορεί να περιέχουν 100 έως 1000 εκατομμύρια σπόρια του μύκητα. Κηρήθρες με τέτοιες προνύμφες στο εσωτερικό τους εάν χρησιμοποιηθούν σε άλλο μελίσσι είναι πιθανό να το επιμολύνουν και να προκαλέσουν την εμφάνιση της ασθένειας και σε αυτό.

Βέβαια στην περίπτωση της Ασκοσφαίρωσης τα πράγματα δεν είναι τόσο σοβαρά όπως στην Αμερικάνικη Σηψιγονία και για το λόγο αυτό δεν είναι απαραίτητο να παρθούν ιδιαίτερα δραστικά μέτρα. Σπόρια της ασθένειας μπορεί να εντοπιστούν σε όλες τις επιφάνειες μίας κυψέλης, στα φύλλα κηρήθρας, στο μέλι, στη γύρη, αλλά και στις μέλισσες ενώ μπορούν να διατηρήσουν τη μολυσματική τους ικανότητα έως και για 15 χρόνια. Μέτρα που μπορούν να βοηθήσουν είναι η ανανέωση κηρηθρών, η απολύμανση του μελισσοκομικού εξοπλισμού σε τακτά διαστήματα και η επιλογή ανθεκτικών στην ασθένεια μελισσών.

Στη δική σας περίπτωση φρεσκοχτισμένες κηρήθρες χωρίς μουμιοποιημένες προνύμφες μπορούν να χρησιμοποιηθούν και σε άλλα μελίσσια καθώς το φορτίο που θα προσθέσουν θα είναι σημαντικά μικρό.

Η χρήση χαμηλών θερμοκρασιών δεν έχει δείξει να έχει κάποια αποτελεσματικότητα στην απολύμανση των κηρηθρών. Για το σκοπό αυτό έχουν χρησιμοποιηθεί το οξείδιο του αιθυλενίου και το βρωμιούχο μεθύλιο, σκευάσματα όμως που μπορεί να αφήσουν υπολείμματα στο κερί. Σε άλλες χώρες χρησιμοποιείται η γάμα ακτινοβολία για την απολύμανση παλιών πλαισίων και κηρηθρών, με βέλτιστη ένταση τα 10 kGray.

3. Ερώτηση...
Mολύνεται το υπαίθριο νερό από σπόρια της ασκοσφαίρωσης; Μπορώ να χρησιμοποιήσω εσωτερικούς τροφοδότες –ποτίστρες νερού για να αποφύγω το πρόβλημα;

Απάντηση ΑΠΘ...
Το στάσιμο νερό μολύνεται από σπόρια της ασθένειας καθώς οι μέλισσες μαζεύουν νερό ή από περιττώματα που οι ίδιες ρίχνουν καθώς ίπτανται. Έχει πράγματι διαπιστωθεί ότι ένας από τους κύριους τρόπους μετάδοσης της ασθένειας σε υγιή μελίσσια είναι από το πόσιμο νερό.

Οι ποτίστρες νερού που τοποθετούνται μέσα στην κυψέλη βοηθούν ιδιαίτερα στις ζεστές ημέρες ώστε να μην μειωθεί η γέννα της βασίλισσας, να διατηρηθούν οι πληθυσμοί και να αυξηθούν οι αποδόσεις σε μέλι. Το νερό μέσα στην κυψέλη δεν πρέπει να τοποθετείται πάνω ή κοντά στο γόνο γιατί οι μέλισσες το αγνοούν ή το απομακρύνουν από την κυψέλη. Στην πράξη εφαρμόζονται τα εξής:

α. Τα άδεια κελιά μιας ή δύο κηρηθρών γεμίζονται με νερό και τοποθετούνται στις ακριανές θέσεις της κυψέλης.
β. Τοποθετούνται τροφοδότες εισόδου με νερό (φωτ. 1).
γ. Σε δοχείο με νερό προσαρμόζεται συσκευή ορού που χρησιμοποιείται στα νοσοκομεία και προσαρμόζεται έτσι ώστε να αφήνει σταγόνα-σταγόνα το νερό μακριά όμως από το γόνο.
δ. Όταν ο γόνος είναι περιορισμένος στον κάτω όροφο διωρόφου μελισσιού χρησιμοποιούνται τροφοδότες οροφής στον 2ο όροφο.
ε. Τροφοδότες πλαίσιο τοποθετούνται στις ακριανές θέσεις της κυψέλης.
στ. Σφουγγάρια εμποτισμένα με νερό τοποθετούνται στις εισόδους.

Φωτ 1. Εξωτερικός τροφοδότης που χρησιμοποιείται για την παροχή νερού στις μέλισσες

4. Ερώτηση...

Eίμαι νέος μελισσοκόμος από το νησί ΛΕΣΒΟΣ. Διαβάζοντας το τελευταίο τεύχος του περιοδικού «Μελισσοκομική Επιθεώρηση» σε σχετική ερώτηση μελισσοκόμου απαντήσατε ότι «η Θυμόλη είναι η μοναδική ουσία που βρέθηκε ότι περιορίζει μερικώς τη N. ceranae, γι’ αυτό και προτείνεται από το εργαστήριο». Διαβάζοντας το βιβλίο σας «ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ» τη Θυμόλη την αναφέρετε ως χημικό μέσο ενάντια της Ασκοσφαίρωσης. Μπορείτε να μου πείτε πως χρησιμοποιείται για την καταπολέμηση της Ασκοσφαίρωσης; (δοσολογίες, εποχή, επαναλήψεις κτλ). Το διάλυμα 0,7% που γράφετε στο βιβλίο είναι 0,7ml σε 100ml καθαρό οινόπνευμα; (δε γνωρίζω σε τι μορφή – σκεύασμα βρίσκεται στο εμπόριο). Η Θυμόλη μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην καταπολέμηση της Βαρρόα; Αν ναι με ποιο τρόπο; Και τέλος για τον περιορισμό της νοζεμίασης, πως προτείνετε τη χρήση της;

Απάντηση ΑΠΘ...
Η θυμόλη χρησιμοποιήθηκε το 1988 από την ομάδα του Εργαστηρίου Μελισσοκομίας ΑΠΘ σε πειράματα εναντίον της ασκόσφαιρας. Τα αποτελέσματα παρουσιάστηκαν στο τρίτο Πανελλήνιο Μελισσοκομικό Συνέδριο και αναγράφονται στα πρακτικά του Συνεδρίου σελ.211-221 Στα πειράματα εκείνα 0,7 γραμμάρια κρυσταλλικής θυμόλης διαλύθηκαν σε 100 ml οινοπνεύματος (0,7%) και εμποτίστηκαν απορροφητικά χαρτιά επιφάνειας 30 Χ 20 cm2. Σε κάθε δεκάρι μελίσσι τοποθετήθηκαν δύο τέτοια χαρτά όπως φαίνεται στη εικ. 4 και ανανεώνονταν κάθε εβδομάδα. Συνολικά παρέμειναν στις κυψέλες για 40 ημέρες.

Εικόνα 4. Τοποθέτηση χαρτιών εμποτισμένων στη θυμόλη για την αντιμετώπιση της ασκοσφαίρωσης

Αμέσως μετά την τοποθέτηση των εμποτισμένων χαρτιών θυμόλης παρατηρήθηκε μεγάλη αναστάτωση στα μελίσσια. Οι μέλισσες εγκατέλειψαν τα πλαίσια με τα χαρτιά, στριμωχτήκαν στις άκρες και αρκετές βγήκαν έξω από την κυψέλη. Η αναστάτωση αυτή κράτησε για μισή περίπου ώρα μετά το τέλος της οποίας δεν παρατηρήθηκαν θάνατοι μελισσών ή βασιλισσών. Ο βαθμός προσβολής από ασκόσφαιρα μειώθηκε σημαντικά και στα 3 πειραματικά μελίσσια. Η παρουσία της θυμόλης δεν επηρέασε την εκτροφή του γόνου τις πρώτες δύο εβδομάδες μετά την επέμβαση. Η παραμονή όμως για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα είχε ως αποτέλεσμα να μειωθεί ο γόνος των μελισσιών κατά 33%.

Εάν επιθυμείτε να χρησιμοποιήσετε τη θυμόλη θα πρέπει πρώτα να την διαλύσετε σε λίγο οινόπνευμα περίπου 5 ml και μετά στην αντίστοιχη ποσότητα νερού και όχι οινόπνευμα που χρησιμοποιήθηκε αρχικά. Τα εμποτισμένα χαρτιά να παραμένουν στην κυψέλη μόνο για 2 εβδομάδες. Προσωπικά, προτείνω μέτρα υγιεινής και όχι φάρμακα. Δυνατά μελίσσια, καλές βασίλισσες, κινητές βάσεις τις οποίες θα καθαρίζεται κάθε εβδομάδα, σφικτά μελίσσια και καθημερινή τροφοδότηση με ζαχαροζύμαρο για ένα διάστημα ενός μήνα. Η θυμόλη όσο ακίνδυνη και να είναι, δεν παύει να είναι μια ξένη ουσία με έντονη οσμή στο μελίσσι που αποδιοργανώνει το σύστημα επικοινωνίας των μελισσών. Θα πρέπει να λάβετε επίσης υπόψη σας ότι δεν είναι εγκεκριμένο σκεύασμα από τον ΕΟΦ. 

Η θυμόλη χρησιμοποιείται με πολλούς τρόπους εναντίον της βαρρόας και βρίσκεται σε εμπορικά σκευάσματα όπως το Apiguard, Thymovar, ApiLife Var, Exocect Pro. Αρκετοί μελισσοκόμοι χρησιμοποιούν επίσης αυτούσια κρυσταλλική θυμόλη ή και εμποτισμένη σε αλκοολούχο διάλυμα (1:1) σε vitex. Η χρησιμοποίησή της απαιτεί προσοχή γιατί με τις υψηλές θερμοκρασίες εξατμίζεται γρήγορα και δημιουργεί προβλήματα στις βασίλισσες και στο γόνο. Η θερμοκρασία εφαρμογής της περιορίζεται μεταξύ 15οC και 25οC.

5. Ερώτηση...

Έχω μεγάλο πρόβλημα με την ασκοσφαίρωση (κιμωλίαση). Τι να κάνω;

Απάντηση ΑΠΘ...

Καθαρίστε καλά την κυψέλη από τις μουμιοποιημένες προνύμφες. Η χρησιμοποίηση κινητής βάσης βοηθά στις περιπτώσεις αυτές αρκετά. Απομακρύνατε και κάψτε τις βαριά προσβεβλημένες κηρήθρες, αφήστε τόσα πλαίσια όσο να καλύπτονται καλά από τον πληθυσμό (σφικτά μελίσσια), δώστε  ζαχαροζύμαρο για ένα περίπου μήνα. Μην χρησιμοποιήσετε κανένα αντιβιοτικό που θα σας προσφερθεί ως σωτήριο φάρμακο. Συνεχίστε κάθε εβδομάδα τον καθαρισμό της βάσης και την απομάκρυνση των μουμιοποιημένων προνυμφών. Εάν παρά τα μέτρα αυτά η ασθένεια συνεχίζει αλλάξτε την βασίλισσα.

6. Ερώτηση...                                                                                                 

Μήπως καταστρέφονται τα σπόρια της ασκοσφαίρωσης στη γύρη με την κατάψυξη;

Απάντηση ΑΠΘ...

Όχι τα σπόρια της ασκοσφαίρωσης δεν καταστρέφονται με την κατάψυξη. Σε πειράματα που έγιναν από ξένους επιστήμονες βρέθηκε ότι  έχουν την δυνατότητά τους να προσβάλλουν τις μέλισσες ακόμα και εάν διατηρηθούν στους 27οC κάτω από το μηδέν για ένα ολόκληρο χρόνο (Hale & Menapace, 1980)

Πηγη beelab.agro.auth.gr