Mέλι από Metcalfa: To μελιτογόνο έντομο ήρθε στον Έβρο για μεγάλες παραγωγές!

Ένα σκουρόχρωμο μέλι, που σε ση­μαντικές ποσότητες παράγεται κυρίως στην Ιταλία, είναι το μέλι metcalfa. Το μέλι αυτό παράγεται από το απομυζητι­κό έντομο Metcalfa pruinosa (Flatidae), το οποίο αντλεί χυμούς από διάφο­ρα φυτά, εκμεταλλευόμενο κυρίως το πρωτεϊνικό τους περιεχόμενο, αφή­νοντας έτσι πλούσιες σε υδατάνθρακες σταγόνες μελιτωμάτων, οι οποίες συλλέγονται από τις μέλισσες.

Το έντο­μο αυτό κατάγεται από τhν Αμερικανι­κή Ήπειρο, όπου πλέον έχει ξαπλωθεί από τον Καναδά μέχρι τη Βραζιλία. Στην Ευρώπη εντοπίστηκε για πρώτη φορά στην Ιταλία στα τέλη της δεκαετίας του εβδομήντα στην περιοχή ΤρεΒίζο της Βόρειας Ιταλίας και λόγω της ποικίλης διατροφής του και της υψηλής κινητι­κότητας των ενηλίκων εξαπλώθηκε σχετικά γρήγορα και σε άλλες περιφέ­ρειες της χώρας. Κατά τους καλοκαιρι­νούς μήνες, στις πεδιάδες της βορειοα­νατολικής Ιταλίας υπολογίζεται ότι μπο­ρούν να παραχθούν 40 kg/κυψέλη σε διάρκεια 50 ημερών συλλογής. Σήμερα πλέον το Metcalfa pruinosa εντοπίζε­ται σε ένα μεγάλο αριθμό ευρωπαϊκών χωρών από το Βορρά μέχρι το νότο (πί­νακας 1). Τις τελευταίες χρονιές υπάρ­χουν αναφορές για την παραγωγή αυ­τού του είδους μελιού και στην Ελλάδα.

Το ενήλικο έντομο είναι μια πεταλού­δα γκρί καφέ χρώματος, μήκους 5.5 8 mm και πλάτους 2-3 mm, που φέ­ρει μαύρα στίγματα στο πρόσθιο τμή­μα των φτερών του. Σε κατάσταση ηρε­μίας τα φτερά του είναι προσκολλημένα στο σώμα του, δίνοντας του ένα σφηνοειδές σχήμα. To Metcalfa pruinosa εμφανίζει μια γενιά το χρόνο. Η σύζευξη των ενηλίκων πραγματοποι­είται στα μέσα Αυγούστου και μετά από αυτή το θηλυκό αρχίζει να εναποθέτει τα περισσότερα από 90 αβγά του στους ξυλώδεις ιστούς των ξενιστών του.

Τα αβγά εκκολάπτονται συνήθως τον Μάιο και μετά τη διέλευση πέντε προνυμφιακών ηλικιών μετατρέπονται σε νύμ­φες και στη συνέχεια σε ενήλικα άτομα. Οι προνύμφες καλύπτονται από λευκά κηρώδη εκκρίματα δημιουργώ­ντας ΒαμΒακάδα. Τα τέλεια άτομα του εντόμου εντοπίζονται σε γραμμικές συ­στάδες στους Βλαστούς των ξενιστών τους, ενώ τα ατελή στάδια μαζί με την ΒαμΒακάδα, συνήθως στο κάτω μέρος των φύλλων.

Χαρακτηριστικό του εντόμου είναι ότι οι ξενιστές του εί­ναι πολλοί και όχι ένας, όπως συμβαί­νει για παράδειγμα στην περίπτωση του εργάτη (Marchalina hellenica) που πα­ρασιτεί μόνο πάνω στο πεύκο. Έτσι το Metcalfe μπορεί να εντοπιστεί σε ένα μεγάλο αριθμό καλλιεργούμενων και αυτοφυών φυτών (πίνακας 2). Ποσό­τητες διαφανών μελιτωμάτων εκκρίνονται κυρίως από τα ενήλικα κατά την διάρκεια του καλοκαιριού, οι οποί­ες λόγω της πλούσιας υδατανθρακικής τους σύνθεσης συλλέγονται από τις μέλισσες με αποτέλεσμα τα μελίσ­σια να παράγουν μέλι metcalfa.

Η συλ­λογή των μελιτωμάτων πραγματοποιεί­ται κυρίως νωρίς το πρωί και το από­γευμα μετά τη Δύση του ηλίου. Οι μέ­λισσες συλλέγουν «φρέσκα» μελιτώ­ματα του Metcalfa, καθώς οι σταγόνες πολύ γρήγορα αποκτούν μια εξωτερική υμενώδης μεμβράνη ή σε αυτές ανα­πτύσσονται μύκητες με αποτέλεσμα να είναι δύσκολη η παραλαβή τους. Η πυ­κνότητα των μελιτωμάτων είναι υψη­λή με αποτέλεσμα ο συλλεγόμενος φυ­τικός χυμός να μην χρειάζεται ιδιαίτε­ρη περαιτέρω επεξεργασία και η ταχύ­τητα σφραγίσματος των κελιών να είναι μεγάλη.

Από την πλευρά των καλλιερ­γητών θεωρείται ως παράσιτο το οποίο μπορεί να προκαλέσει ζημιές στην καλ­λιέργεια. Στην πράξη η άμεση Βλάβη στα φυτά από το έντομο είναι περιορι­σμένη, ενώ η έμμεση συνίσταται στην ανάπτυξη μυκήτων πάνω στο ευνοϊκό υπόστρωμα των μελιτωμάτων που παράγονται έντομα.

Το μέλι που παράγεται με τη μεσολά­βηση του Metcalfa pruinosa παρουσιά­ζει μεγάλη ποικιλομορφία στα χαρακτη­ριστικά του, καθώς το έντομο μπορεί να παρασιτήσει σε μεγάλο αριθμό φυτών με χυμούς διαφορετικής σύστασης. Εί­ναι το μοναδικό μέλι που στην αγορά διατίθεται με την ονομασία του εντόμου που παράγει τα μελιτώματα και όχι το όνομα το φυτού απ' όπου έχουν συλλεχθεί οι φυτικοί χυμοί (metcalfa honey).

Παρουσιάζει υψηλές τιμές χρώματος στην κλίμακα Pfund, υψηλή ηλεκτρική αγωγιμότητα, pH και οξύτητα και μάλι­στα μερικές φορές η οξύτητα του υπερ­βαίνει την μέγιστη νομοθετημένη τιμή των 50meq/kg/. Έχει έντονη ενζυματική δράση, με υψηλές τιμές διαστάσης και ινβερτάσης, ενώ το άθροισμα φρου­κτόζης και γλυκόζης ανταποκρίνεται στις τιμές των μελιών μελιτώματος (> 45%) (πίνακας 3).

Χαρακτηριστική εί­ναι η παρουσία του τριζακχαρίτη μαλτοτριόζη και οι υψηλές συγκεντρώσεις καλίου. Όσον αφορά τα οργανοληπτικά του χαρακτηριστικά, πρόκειται για ενα μέλι που τις περισσότερες φορές είναι σκουρόχρωμο με τάση να κρυσταλλώ­νει αργά (εικ. 4). Η γεύση και το άρωμα του είναι μέτρια, με ξυλώδεις, φρουτώδεις και λουλουδάτους τόνους, που με­ρικές φορές μπορεί να αφήσει την αί­σθηση του στυφού.


Μέλι metcalfa συλλέγεται και σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας με πιο έντονη παραγωγή στην περιοχή του Έβρου από την οποία ήδη έχουν συλλεχθεί μέλια αυτού του είδος προκειμένου να προσδιοριστούν τα φυ­σικοχημικά, οργανοληπτικά και μικροσκοπικά του χαρακτηριστικά από το εργαστήριο Μελισσοκομίας του Α.Π.Θ. Στα δείγματα αυτά έχουν προσδιοριστεί οι τιμές της ηλεκτρικής αγωγιμότητας και της δράσης του ενζύμου διαστάση με τους μέσους όρους είναι 1,36 mS/ cm και 23,37 DN αντίστοιχα, ενώ συνε­χίζονται και οι υπόλοιπες αναλύσεις.

 Ευρωπαϊκές χώρες όπου υπάρχει το έντομο Metcalfa pruinosa

Χώρα	Έτος πρώτης αναφοράς
Ιταλία	1979
Γαλλία	1986
Ισπανία	1988
Σλοβενία	1990
Ελβετία	1993
Κροατία	1993
Μ. Βρετανία	1996
Αυστρία	1996
Τσεχία	2001
Ελλάδα	2002
Τουρκία	2003
Ουγγαρία	2006
Βουλγαρία	2006
Σερβία	2006
Βοσνία Ερζεγοβίνη	2006
Ολλανδία	2006
Ρουμανία	2009

Πίνακας 2: Φυτά στα οποία παρασιτεί το έντομο Metcalfa pruinosa Λατινική Ονομασία	Κοινή Ονομασία
Καλλωπιστικά
Azalea indica (Ericaceae)	Αζαλέα
Acuba Japonica (Cornaceae)	Ιαπωνική δάφνη
Begonia rex Putz (Begoniaceae)	Βιγόνια
CedruslibaniA. Rich (Pinaceae)	Κέδρος Λιβάνου
Chrysanthemum indicum L. (Compositae)	Χρυσάνθεμο
Cydonia japonica Thunb. (Rosaceae)	Ιαπωνική κυδωνιά
Ficus elastic Roxb. (Moraceae)	Φίκος
Gardenia jusminoides Ellis (Rubiaceae)	Γαρδένια
Hydrangea macrophyllaThunb. Hydrangeaceae)	Ορτανσία
Ilex aquifolium L.(Aquifoliaceae)	Ίληξ ή ελαιόπρινος
Jasminum fruticans L.(Oleaceae)	Γιασεμί
Laurus nobilis L. (Lauraceae)	Δάφνη
Ligustrum vulgare L.(Oleaceae)	Λιγούστρο
Magnoliagrandiflora L. (Magnoliaceae)	Μανόλια
Nerium oleander L. (Apocynaceae)	Πικροδάφνη
Ocymum basilicum L. (Lamiaceae)	Βασιλικός
Platanus orientalis L. (Platanaceae)	Ανατολικός πλάτανος
Punica granatum L. (Punicaceae)	Ροδιά
Ricinus communis L. (Euphorbiaceae)	Ρίκινος ο κοινός
Rhododendron arboreum Sm. (Ericaceae)	Ροδόδεντρο
Rosa sp. (Rosaceae)	Τριανταφυλλιά
Tagetes erectaL. (Compositae)	Κατιφές
Platycladus orientalis (L.) Franco(Cupressaceae)	Τούγια
Viburnum opulus L. (Caprifoliaceae)	Βιβούρνο
Viola odorata L. (Violaceae)	Βιολέτα
Washingtoniasp. (Arecaceae)	Φοίνικας
Λαχανικά
Lycopersicum esculentum Mill. (Solanaceae)	Ντομάτα
Solanum melongena L. (Solanaceae)	Μελιτζάνα
Οηωροφόρα
Actinidia chinensis Plan. (Actinidiaceae)	Ακτινίδιά
Citrus sinensis L. (Rutaceae)	Πορτοκαλιά
Citrus limon Burn (Rutaceae)	Λεμονιά
Citrus reticulata Blanco (Rutaceae)	Μανταρινιά
Citrus auratium L. (Rutaceae)	Νεραντζιά
Juglans regia L. (Juqlandaceae)	Καρυδιά
Olea europaea L. (Oleaceae)	Ελιά
Persea americana Mill (Lauraceae)	ΑΒογκάντο
Pyrus communis L. (Rosaceae)	Αχλαδιά
Prunus americana Marsh. (Rosaceae]	Αμερικάνικη Δαμασκηνιά
Prunus domestica L. (Rosaceae)	Ευρωπαϊκή Δαμασκηνιά
Αυτοφυή είδη
Amaranthus sp. (Amaranthaceae)	Αμάρανθος
Bromus sp. (Poaceae)	ΑγριοΒρώμη
Chenopodium album L. (Chenopodiaceae)	Λουβουδιά
Erigeron canadensis L. (Compositae)	Κόνυζα
Digitaria sanquinalis (L.) Scop. (Poaceae)	Αιματόχορτο
Hedera helix L. (Araliaceae)	Κισσός
Hypericum sp. (Clusiaceae)	Υπέρικο
Melissa officinalis L. (Lamiaceae)	Μελισσόχορτο
Mentha aquatica L. (Lamiaceae]	Μέντα η υδροχαρής
Phytolacca americana L. (Phytolaccaceae)	Φυτολάκα
Plantago sp. (Plantaqinaceae)	Πεντάνευρο
Pteridium aquitinum L. (Dennstaedtiaceae)	Φτέρη
Setariasp. [Poaceae)	Σετάρια
Solanum nigrum L. (Solanaceae)	Αγριοντοματιά
Rubus plicatus Weihe & Nees (Rosaceae)	Βάτος
UrticadioicaL. (Urticaceae)	Τσουκνίδα
Verbascum sp. (Scrophulariaceae)	Βερμπάσκο, φλώμος
Xanthium strumarium L. (Compositae)	Αγριο μελιτζάνα

Βιβλιογραφία

Καντάς Α. (2006). Εμφάνιση του εντόμου Met­calfa pruinosa στην Κέρκυρα, ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε23:17-18. 

Lucchi A (1997) Metcalfa pruinosa and hon­ey production in Italy American Bee Journal 137(71:532-535.

Papanikolaou, P. E, Fatouros N., Papachristos D. P. (2008). Department of Entomology & Agri­cultural Zoology Souliotls, C. Host plants of the planthopper Metcalfa pruinosa (Say) (Hemiptera: Flatidae) and observations on its phenology in Greece 1:28-41.

Preda C., Skolka M. (2011). Range Expansion of Metcalfa pruinosa (Homoptera: Fulgoroidea) in Southeastern Europe, Ecologia Balkanica 3(1): 79-87.

Persano Oddo L, Piro R. (2008). Main Europe­an unifloral honeys·, descriptive sheets, Apidologie 35: S38-S81. 

ΠHΓΗ | ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ