Πως να πετύχουμε τους μελισσοκομικούς στόχους μας

Σήμερα θα αναπτύξουμε ένα ιδιαίτερα σημαντικό θέμα της μελισσοκομίας. Θα προσπαθήσουμε να επισημάνουμε και να σκιαγραφήσουμε ποιοι είναι οι παράγοντες εκείνοι, που θα μας βοηθήσουν να πετύχουμε τους στόχους μας. Πριν όμως προσεγγίσουμε αυτό το θέμα, καλό θα ήταν να προσδιορίσουμε ποιοι είναι  οι στόχοι ενός επαγγελματία μελισσοκόμου.

Κατά τη γνώμη μας, τρεις είναι ή θα πρέπει να είναι, οι βασικοί του στόχοι:

1. Η αύξηση των εσόδων του μέσα από την παραγωγή μεγαλύτερων ποσοτήτων μελιού.

2. Η αύξηση των εσόδων του μέσα από την παραγωγή ανώτερης ποιότητας μελιού και την πώληση του σε καλύτερες τιμές.

3. Η ελάττωση των εξόδων παραγωγής και η ελαχιστοποίηση του κόπου του.

Αφού συμφωνήσαμε για αυτό το θέμα, ας καταγράψουμε επιγραμματικά πως μπορούν να επιτευχθούν αυτοί οι στόχοι. Οι παράγοντες που υπεισέρχονται στην επιτυχία των τριών πάρα πάνω στόχων είναι και πάλι τρεις! 

1. Σε αυτούς που εξαρτώνται άμεσα από τον ίδιο τον μελισσοκόμο.

2. Σε αυτούς που δεν εξαρτώνται από τον ίδιο τον μελισσοκόμο αλλά που μπορεί έμμεσα να τους ελέγξει.

3. Σε αυτούς που βρίσκονται έξω από τον έλεγχό του.

Ας δούμε έναν προς έναν αυτούς τους τρεις παράγοντες.

1) Στους παράγοντες που εξαρτώνται άμεσα από τον ίδιο τον μελισσοκόμο.

Το πρώτο πράγμα που πρέπει να έχει κάποιος για να πετύχει σε αυτό το επάγγελμα, είναι η αγάπη του για τις μέλισσες και τη μελισσοκομία. Αλλά όπως ξέρουμε, δεν μπορούμε να αγαπήσουμε κάτι αν προηγουμένως δεν το γνωρίσουμε καλά. Επομένως χρειάζονται γνώσεις – πολλές και ποικίλες γνώσεις, και μαζί με αυτές χρειάζεται και πείρα. 

Πρέπει να μάθει τις συνήθειες και την συμπεριφορά των μελισσών, πως αναπτύσσονται τα σμήνη μέσα στην κυψέλη, πως ανανεώνονται οι πληθυσμοί και πως πολλαπλασιάζονται τα μελίσσια. Να μάθει πως προλαμβάνεται η σμηνουργία, πως γίνεται η επιλογή και η παραγωγή εκλεκτών βασιλισσών και ποια είναι τα γνωρίσματα των πλούσιων περιοχών. 

Να εξοικειωθεί απόλυτα με όλους τους χειρισμούς και να ξέρει πότε πρέπει να τους εφαρμόσει, να μάθει για τις ασθένειες, τις δηλητηριάσεις και τους εχθρούς των μελισσών, αλλά και το τρόπο που μπορεί να αντιμετωπίσει όλα αυτά. 

Να πειραματιστεί και να καταλήξει σε κάποια μέθοδο εντατικής εκμετάλλευσης και να αποκτήσει όλες τις απαραίτητες επιστημονικές και τεχνικές γνώσεις που υπεισέρχονται σε αυτό το επάγγελμα. Δηλαδή, να γίνει λίγο μετεωρολόγος, λίγο βιολόγος, λίγο φυτολόγος, λίγο ξυλουργός, λίγο μπογιατζής και ότι άλλο χρειαστεί για να τον κάνουν ποιο ικανό και αποτελεσματικό επαγγελματία.

Η πείρα που χρειάζεται να αποκτήσει, θα προκύψει έπειτα από μακρόχρονη ενασχόληση του με τη μελισσοκομία και μάλιστα, αν αυτό είναι δυνατόν, δίπλα σε κάποιον έμπειρο μελισσοκόμο. 

Ένας άλλος παράγοντας που μπορεί και πρέπει να ελέγξει ένας μελισσοκόμος, είναι οι γνώσεις που αφορούν το μελισσοκομείο του. Να γνωρίζει τις δυνατότητες που αυτό έχει, τις ιδιαιτερότητες της τοπικής βλάστησης, τις τοπικές κλιματολογικές συνθήκες και ακόμα τούς εχθρούς και τους κινδύνους που ενδεχομένως κρύβει η περιοχή του μελισσοκομείου του.

Αλλά και ή τάξη, η καλή οργάνωση και ο προγραμματισμός είναι στοιχεία που θεωρούνται επίσης απαραίτητα για να πετύχει κάποιος σε αυτή τη δουλειά και τα οποία είναι στο χέρι του να τα εφαρμόσει.

Ποιο συγκεκριμένα, πρέπει να επιλέξει μια μέθοδο ανάπτυξης που θα την εφαρμόσει και  διατηρήσει σε όλα του τα μελίσσια, πρέπει να κάνει συστηματική ανανέωση των βασιλισσών, συστηματική αντιμετώπιση των ασθενειών, συστηματική επιθεώρηση, να αριθμήσει με κάποιο τρόπο τις κυψέλες του, να διατηρεί σύστημα παρακολούθησης σμηνών. 

Να προχωράει βάσει προγραμματισμού, εγκαίρως και χωρίς αναβολές στην εκτέλεση των εργασιών του, να προβαίνει στην συστηματική συντήρηση του εξοπλισμού του και να φροντίζει να έχει πάντα σε τάξη τα εργαλεία και τα υλικά της δουλειάς του.

Θα πρέπει ακόμα να αντιμετωπίζει με ρεαλισμό τη δουλειά του και να μη προχωρά σε απότομες αυξήσεις της δύναμης του μελισσοκομείου του, αν προηγουμένως δεν έχει μελετήσει καλά και από όλες τις πλευρές αυτό το θέμα.

Τέλος θα πρέπει να ανακαλύψει – καλύτερα βέβαια θα είναι να του τα δείξει κάποιος που γνωρίζει – τον πιο δόκιμο τρόπο για να ανοίγει την κυψέλη, να βρίσκει τη βασίλισσα, να ενώνει σμήνη, να αντιμετωπίζει παρθενογόνες εργάτριες, να μαρκάρει τη βασίλισσα, να χρησιμοποιεί τον μελιτοεξαγωγέα χωρίς να σπάνε οι κηρήθρες. 

Πως να αντιμετωπίζει την παραπλάνηση και τη λεηλασία,  πως να αποφεύγει τα τσιμπήματα, πως να προστατεύει τα μελίσσια του από τα ακραία καιρικά φαινόμενα και πολλά άλλα ακόμα που δεν θεωρούμε σκόπιμο να αναφέρουμε, αφού ο κάθε νέος μελισσοκόμος  θα τα ανακαλύψει σιγά-σιγά μόνος του. 

Αυτοί λοιπόν είναι οι παράγοντες της επιτυχίας μας που εξαρτώνται αποκλειστικά και μόνο από τη δική μας θέληση.

Όπως όμως αναφέρουμε και στην αρχή του άρθρου μας, υπάρχουν και κάποιο άλλοι παράγοντες που δεν εξαρτώνται άμεσα από εμάς τους ίδιους, μα που όμως μπορούμε να τους θέσουμε υπό τον έλεγχο μας. 

2) Στους παράγοντες που δεν εξαρτώνται από τον ίδιο τον μελισσοκόμο αλλά που μπορεί να τους ελέγξει.

Το πόσο καλή ή λιγότερο καλή είναι μια περιοχή, δεν εξαρτάται φυσικά από εμάς τους μελισσοκόμους. Από την άλλη όμως, έχουμε την ευκαιρία να επιλέξουμε την περιοχή που εμείς θεωρούμαι κατάλληλη για να πετύχουμε τους στόχους μας. Όπως προείπαμε όμως, για να συμβεί αυτό θα πρέπει προηγουμένως να έχουμε μάθει να διακρίνουμε πότε και για ποια ανθοφορία, είναι κατάλληλη η  κάθε περιοχή.

Η τοποθέτηση των κυψελών, είναι ένα ακόμα θέμα που μπορούμε να ελέγξουμε, με την προϋπόθεση φυσικά πως γνωρίζουμε τους γενικούς κανόνες που χαρακτηρίζουν μια σωστή τοποθέτηση. Η προφύλαξη των μελισσιών μας από τα καιρικά φαινόμενα, η αποφυγή του φαινομένου της παραπλάνησης και η ασφαλής τοποθέτηση των κυψελών, τόσο για αυτές τις ίδιες, όσο και για τους «περίοικους», αποτελούν θέματα που πρέπει να γνωρίζουμε και να εφαρμόζουμε. 

Η επάρκεια των τροφών, όλες τις εποχές του έτους και ιδιαίτερα την περίοδο της διαχείμασης, μα και η εξασφάλιση νερού στα μελίσσια μας, είναι κάτι που αποτελεί δική μας ευθύνη και είναι στο δικό μας χέρι να τα κάνουμε πράξη.

Ακόμα, η επάρκεια του χώρου μέσα στις κυψέλες, για να μπορεί η μάνα να συνεχίζει την ωοτοκία της, είναι θέμα δική μας ευθύνης.

Το ίδιο ισχύει και για την συχνή - τουλάχιστον κάθε δυο χρόνια – αντικατάσταση των βασιλισσών των μελισσιών του. 

Ακόμα, το υλικό θα πρέπει να βρίσκεται πάντα σε άριστη κατάσταση και αυτό είναι κάτι για το οποίο θα πρέπει εμείς οι μελισσοκόμοι να φροντίσουμε.

Η αντιμετώπιση των ασθενειών και η προστασία από τους εχθρούς, είναι δυο φροντίδες που πρέπει να έχουμε πάντα κατά νου.

Η δημιουργία, επίσης, όλων εκείνων των προϋποθέσεων που θα εξασφαλίσουν μια πετυχημένη διαχείμαση των μελισσιών μας, είναι μέλημα δικό μας και μόνο δικό μας. 

Τέλος, η προστασία των σμηνών μας από τα φυτοφάρμακα, είναι κάτι που μπορούμε να προνοήσουμε, αν έχουμε φροντίσει να εξασφαλίσουμε την απαιτούμενη πληροφόρηση και αν έχουμε τα μάτια μας ανοιχτά για τις πρακτικές φυτοπροστασίας που εφαρμόζουν οι αγρότες της ευρύτερης περιοχής.

3) Στους παράγοντες που δεν εξαρτώνται από τον ίδιο τον μελισσοκόμο, μα και που ούτε μπορεί να τους ελέγξει.

Αναφερόμαστε, φυσικά, στα απρόβλεπτα καιρικά φαινόμενα και στις ιδιοτροπίες των ίδιων των φυτών, που μπορούν, άλλοτε να δώσουν πλούσια σοδιά και άλλοτε όχι, χωρίς φυσικά να μας ρωτήσουν, μα ούτε και να μας δώσουν λογαριασμό.  

Με τα όσα παραθέτουμε πάρα πάνω, νομίζουμε πως βγαίνει αβίαστα το συμπέρασμα ότι εμείς οι μελισσοκόμοι δεν έχουμε παρά να φροντίσουμε να καλύψουμε όλα τα θέματα των δυο πρώτων κατηγοριών – να καλύψουμε δηλαδή τους παράγοντες που ελέγχουμε άμεσα και έμμεσα – και να ζούμε με την ελπίδα πως η μητέρα φύση θα «συνεργαστεί» μαζί μας και θα δημιουργήσει όλες εκείνες τις ευνοϊκές συνθήκες για να πετύχουμε το στόχο μας. 

Πέρα όμως από αυτή την ελπίδα, καλό θα είναι να έχουμε κατά νου πως υπάρχει και η στατιστική, που μας διδάσκει  πως: «η σχόλες και οι γιορτές, δεν είναι κάθε μέρα».

Αυτό είναι κάτι που πρέπει να έχουμε, όλοι εμείς οι μελισσοκόμοι, στο πίσω μέρος του μυαλού μας, γιατί μόνο τότε θα είμαστε προετοιμασμένοι για τις κακές χρονιές και τις φτωχές σοδιές που αυτές φέρνουν, και θα έχουμε προετοιμαστεί κατάλληλα για να τις αντιμετωπίσουμε.

Επιμέλεια: Μανόλης Δερματης, ερευνητής μελισσοκόμος, συγγραφέας του βιβλίου "Η Ιστορία Μιας Βασίλισσας"

Ορεινή Μέλισσα