Μετκάλφα: Μια μελιτοφορία με πλούσιο μέλι εξαπλώνεται σε όλη την Ελλάδα...

Του μελισσοκόμου Κώστα Μυγδανάλευρου...
Το πολυφάγο αυτό μικρό έντομο, είναι μια μικρή πεταλούδα της οικογένειας Φλατίδαι (Flatidae)
Από πολλούς μελισσοκόμους θεωρείται ευλογία για την Ελληνική μελισσοκομία, οι αγρότες και γενικότερα αυτοί που ασχολούνται με την δενδροκομία το θεωρούν κατάρα για τις παραγωγές τους.

Η άμεση βλάβη στα καρποφόρα φυτά δεν φαίνεται, όμως η έμμεση ζημιά γίνεται αντιληπτή κατά την συλλογή των καρπών και φρούτων, αφού έχουμε νανισμό των βλαστών, νέκρωση των φύλλων, δυσπλασία και ξήρανση των σπόρων, με αποτέλεσμα την μείωση της παραγωγής και συνεκδοχικά της οικονομικής ζημίας των καλλιεργητών.

Μικρά μελισσοκομεία, νέων συναδέλφων μελισσοκόμων, που φοβούνται μην χάσουν τα μελίσσια τους από τα ραντίσματα και δεν τα πάνε στα βαμβάκια, μετά τις λυγαριές η συλλογή μελιού μετκάλφα είναι η πιο ενδεδειγμένη.

Πατρίδα του θεωρείται η Αμερικανική ήπειρος, όμως στα τέλη της δεκαετίας του 1970 γίνεται αντιληπτή η παρουσία του στην Ιταλία, στην επόμενη εικοσαετία είχε διαδοθεί σε όλα τα κράτη της νότιας Ευρώπης και η εξάπλωσή του αυξάνεται συνεχώς.


Εκκολαπτώμενες μικρές προνύμφες Μετκάλφα (Metcalfa pruinosa) σε πρώτο στάδιο ανάπτυξης τους

Στην Ελλάδα την πρώτη του εμφάνιση την έκανε αρχές του 2000 στην Ήπειρο και μέχρι σήμερα έχει εξαπλωθεί σε όλη την χώρα, λόγω της μεγάλης κινητικότητας των ενηλίκων εντόμων και ελλείψει φυσικών εχθρών του. Η διασπορά του υπολογίστηκε σε 3 έως 4 χιλιόμετρα κατ' έτος.

Παρασιτεί σε όλα σχεδόν τα άγρια και ήμερα δένδρα και θάμνους. Χώνοντας την μικρή αλλά ισχυρή προβοσκίδα τους στον κορμό των τρυφερών νεαρών βλαστών, μία διαδικασία περίπου 5 λεπτών. Απομυζούν τους χυμούς και αποβάλουν υγρά πλούσια σε ζάχαρα, τα μελιτώματα, σε σημαντικές ποσότητες. Έτσι γίνεται ένα εξαιρετικά ευνοϊκό υπόστρωμα για να αναπτυχθούν μύκητες (saprophyte) που θα προσβάλουν φρούτα και καρπούς (φωτο 2).


Αποικία με προνύμφες Μετκάλφα (Μetcalfa pruinosa), πάνω σε κλαδί Σφενδάμου (Acer)

Το μελίτωμα του μετκάλφα είναι μια καλή τροφή για πολλά είδη εντόμων αλλά και πολύ ελκυστικό για τις μέλισσες, ειδικά κατά τις 3-4 ημέρες μετά από μια καλοκαιρινή βροχή. Όμως η δυνατή και σε διάρκεια καλοκαιρινή βροχή ξεπλένει τις αποικίες των νεαρών μετκάλφα με αποτέλεσμα να έχουμε μείωση της παραγωγής μελιτώματος τόσο σε ποσότητα όσο και διάρκειας ημερών. Κακό επίσης κάνει η πολύ μεγάλη ζέστη, ο καύσωνας, σταματά την μεγάλη ποσότητα παραγωγής μελιτώματος. Η ευρεία χρήση φυτοπροστατευτικών φαρμάκων μειώνει τους πληθυσμούς του μετκάλφα, έτσι έχουμε ακόμη περισσότερη μείωση μελιτώματος.


Δεν πρέπει να συγχέουμε το Μετκάλφα, με αυτό το έντομο που φέρει την διεθνή ονομασία Αγαλμάτιο (Agalmatium sp.)

Τα ενήλικα άτομα έχουν μήκος με τα φτερά από 6 έως 9 εκατοστά, τα μάτια τους είναι κίτρινα και οι κεραίες τους ευρίσκονται ακριβώς κάτω από τα μάτια τους στις πλευρές του κεφαλιού. Τα θηλυκά είναι μεγαλύτερα σε μέγεθος από τα αρσενικά. Σαν ενήλικα περνούν 3 φάσεις χρωματικής ανάπτυξης, πρώτα λευκό, μετά καφέ και τέλος γκρι.

Περίοδος ζευγαρώματος των Μετκάλφα είναι σχεδόν ένας μήνας, από τέλος Αυγούστου έως τέλος Σεπτεμβρίου κατά την διάρκεια της νύκτας. Το θηλυκό γεννά από 80 έως 100 αυγά τα οποία αποθέτει στον ξυλώδη ιστό δένδρων, σε σχισμές κορμών και κάτω από φλοιούς οπωροφόρων και καρποφόρων δένδρων και φυτών. Μένουν εκεί ξεπερνώντας την κρίσιμη και δύσκολη εποχή του χειμώνα, επωάζουν τον Μάιο, μέχρι να δημιουργηθούν δηλαδή οι κατάλληλες συνθήκες υγρασίας και θερμοκρασίας στην περιοχή τους.


Σταγόνες μελιτώματος σε αποικία Μετκάλφα (Metcalfa pruinosa) πάνω σε κορμό φτελιάς (Ulmus minor)

Οι προνύμφες έχουν χρώμα λευκό που στο φως του ήλιου κάποιες ιριδίζουν, η διάρκεια ανάπτυξης τους είναι περί τις 42 ημέρες και περνούν από πέντε διαδοχικά στάδια ανάπτυξης. Καλύπτονται από μακριά κηρώδη νήματα που εκκρίνουν από αδένες στο τέλος της κοιλιάς και των πόρων όλου του σώματός τους. Αυτή η κέρινη ουσία, τις προστατεύει κατά την παραγωγή άφθονου μελιτώματος από φυσικούς εχθρούς (Neodryinus typhlocybae) και διάφορους θηρευτές. Είναι πολύ κινητικές και πηδούν σαν μικρές ακρίδες μόλις ενοχληθούν. Το μέγεθός τους δεν ξεπερνά τα 6 χιλιοστά.


Οι πρώτες 3 εκδερματώσεις προνύμφης μετκάλφα (Metcalfa pruinosa)

Σαν νεαρές προνύμφες ζούνε ομαδικά στο κάτω μέρος των φύλλων όπου και τρέφονται, στην συνέχεια αφού κάνουν την πέμπτη εκδερμάτωση τους (ένα υπόλευκο ημιδιαφανές πουκάμισο), αποικίζουν σε νεαρά κλαδιά δημιουργώντας την βαμβακάδα όπως εμείς την ξέρουμε. Μετά το στάδιο ανάπτυξης σαν προνύμφη, μετατρέπεται σε ανώριμη νύμφη και κατόπιν στο τελικό στάδιο σαν νύμφη, ενήλικας από τέλος Ιουνίου έως αρχές Οκτωβρίου.

Η διάρκεια παραγωγής μελιτώματος είναι πάνω από 45 ημέρες, από αρχές Ιουλίου έως και το δεύτερο δεκαήμερο του Αυγούστου. Αν ευνοήσει η χρονιά γίνονται δύο πολύ αποδοτικοί τρύγοι σε δυνατά μελίσσια.

Περιοχές που τους μήνες του καλοκαιριού δεν υπάρχουν ανθοφορίες, αλλά αποικίζει το έντομο μετκάλφα και είναι δύσκολη η μετακίνηση σε απομακρυσμένες περιοχές για συλλογή, προτιμάμε την κοντινή μετακίνηση κοντά σε παραποτάμια ή δασικά μέρη (πάνω από τρία χιλιόμετρα από το μελισσοκομείο μας) για συλλογή μελιού μετκάλφα. Μικρά μελισσοκομεία, νέων συναδέλφων μελισσοκόμων, που φοβούνται μην χάσουν τα μελίσσια τους από τα ραντίσματα και δεν τα πάνε στα βαμβάκια, μετά τις λυγαριές η συλλογή μελιού μετκάλφα είναι η πιο ενδεδειγμένη.

Επιμέλεια κειμένου: Κώστας Μυγδανάλευρος
Πηγή: melissomania.gr